ความจริง การศึกษาทุกระดับ ทุกหลักสูตร ทั้งการศึกษาขั้นพื้นฐาน อุดมศึกษา สาขาวิชาชีพ หรือการศึกษาอะไรก็ตาม ควรจะเป็นส่วนหนึ่งของการศึกษาเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืนทั้งหมด หลายคนคงนึกถึง SDGs (Sustainable Development Goals) ของสหประชาชาติ ... ผมเสนอต่อที่ประชุมว่า นิสิตทุกคนควรจะนึกถึง SEP (Sufficiency Economy Philosophy) ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง เพราะในหลวงทรงทำให้เห็นเป็นตัวอย่างจนได้รับการยอมรับจากคนทั้งโลกแล้ว คนไทยทุกคนควรจะภูมิใจในเรื่องนี้ และศึกษาและนำมาปฏิบัติ
การศึกษาทั่วไป มีจุดมุ่งหมายเพื่อ สร้างบัณฑิตให้เป็นคนที่สมบูรณ์ เป็นผู้มีจิตใจสูง (ดังคำสอนของหลวงพ่อสุบรรณ์ ท่านเทศน์ไว้ในบันทึกแรกที่นี่) การศึกษาเพื่อพัฒนาสู่เป้าหมายนี้ จำเป็นต้องจัดการศึกษาแบบองค์รวม (Horistic Educaiton) รวมทุกสิ่งอย่างมาสู่ก้าวย่างแห่งการเป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์ ซึ่งอาจแบ่งเป็น ๓ แนวทางการจัดการเรียนรู้ดังภาพ
- มีวิาที่เน้นให้นิสิตรู้รอบ รู้กว้าง รู้โลก รู้สังคม แม้จะเป็นการสอนเชิงบรรยายแบบถ่ายทอดความรู้ แต่ก็เน้นไปที่องค์ความรู้ที่จำเป็นที่นิสิตทุกคนควรต้องรู้
- รายวิชาส่วนใหญ่จะมุ่งไปที่การฝึกทักษะ โดยเฉพาะจริยะทักษะ (Soft Skills) ซึ่งจัดการเรียนรู้ แบบ Active Learning หลากหลายรูปแบบ ทั้ง
- Project-based Learning การเรียนรู้บนฐานโครงการ เรียนรู้ผ่านโครงการ เช่น รายวิชาภาวะผู้นำ รายวิชาปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ฯลฯ
- Problem-based Learning การเรียนบนฐานปัญหา หรือ PBL เรียนรู้ผ่านโครงการหรือโครงงานแก้ปัญหาต่าง ๆ ทั้งภายในและภายนอกมหาวิทยาลัย หรืออยู่ในชุมชน
- Service-based Learning การเรียนรู้ผ่านการบริการสังคม เช่น รายวิชาหนึ่งหลักสูตรหนึ่งชุมชน ฯลฯ
- Community-based Learnng การเรียนรู้ผ่านชุมชน ใช้ชุมชนเป็นฐานในการเรียนรู้ เช่น รายวิชาหนึ่งหลักสูตรหนึ่งชุมชน (ของบางสาขา/หลักสูตร)
- Activity-based Learning การเรียนรู้โดยใช้กิจกรรมในชั้นเรียน เช่น รายวิชาปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง และวิชาความเป็นมนุษย์และการเรียนรู้ ฯลฯ
- รายวิชาเพื่อการเปลี่ยนแปลงจากภายใน (Transformative Learning) เน้นไปที่การเรียนรู้ฐานใจ เช่น รายวิชาศิลปะวิจักษ์ รายวิชาความเป็นมนุษย์และการเรียนรู้ เป็นต้น
สำนักศึกษาทั่วไป มหาวิทยาลัยมหาสารคาม คิดอ่านเรื่องนี้มาตั้งแต่ ๔ ปีที่แล้ว เรากำหนดคุณลักษณะของบัณฑิตที่คาดหวังไว้ ๙ ประการ ดังรูป
- ทั้ง ๙ ข้อนี้ คือคุณลักษณะของมนุษย์ที่สมบูรณ์ของ มมส. แต่ละข้อจะมีรายวิชาที่เป็นจุดเดน้นฝึกฝนให้นิสิตพัฒนาตนเองไปสู่เป้าหมายแต่ละข้อนั้น ๆ
- ภาพด้านบนนี้ คือรายวิชาต่าง ๆ ตามหลักสูตรหมวดวิชาศึกษาทั่วไป พ.ศ.๒๕๕๘ ที่นำมา Mapping กับ เป้าประสงค์ ๙ ประการข้างต้น
- ดูเหมือนจะมีรายวิชาจำนวนมาก แต่จริง ๆ แล้ว มีวิชาในหมวดหลักอยู่เพียง ๒๑ วิชา เท่านั้น นอกนั้นเป็นวิชาเลือก (ใช้อักษรสีน้ำเงิน) ที่ให้เลือกเรียนเพียง ๑ วิชาเท่านั้น
- จุดเด่นของหลักสูตรนี้ จึงเป็นเอกภาพในการขับเคลื่อนและปลูกฝังนิสิตอย่างมีทิศทาง
- ขอยกตัวอย่างบางรายวิชาต่อไปนี้ ที่เราทำกันมาอย่างต่อเนื่อง
- รายวิชา ๐๐๓๕๐๐๑ หนึ่งหลักสูตรหนึ่งชุมชน เป็นวิชาบังคับเลือก (มีเพียง ๑ วิชาในกลุ่มสหศาสตร์ ต้องเลือกเรียน ๑ วิชา) เพื่อมุ่งส่งเสริมการปลูกฝังอัตลักษณ์ของมหาวิทยาลัย
- ประมาณดั่งว่า ผู้ที่จบการศึกษามหาวิทยาลัย เป็นบัณฑิต จะคิดและทำอย่างผู้มีปัญญา พึงเป็นอยู่เพื่อมหาชน
- คำนี้ยิ่งใหญ่ คนที่อ่านแล้ว ฟังแล้ว รู้สึกว่าสูงเกิดไป นั่นไม่ใช่เพราะเป้าหมายที่ห่างไกล แต่เป็นเพราะใจของผู้อ่านเองที่ยังไม่มั่นใจว่าเราจะสามารถไปใกล้ได้เพียงพอ
- ผมนำเสนอแผนการสอนของรายวิชานี้คร่าว ๆ ทั้ง ๑๗ สัปดาห์ และบอกว่า หากสนใจสามารถไปค้นอ่านได้ทางอินเตอร์เน็ต (เช่น ที่นี่ เป็นต้น)
- ผมเคยถอดบทเรียนความสำเร็จของคณะต่าง ๆ ไว้ ลองค้นหาได้ เช่น คณะพยาบาลศาสตร์ ที่นี่ คณะศึกษาศาสตร์ที่นี่ เป็นต้น
- ทุก ๆ ปลายภาคเรียน รายวิชานี้จะจัดมหกรรมนำเสนอผลงานและผลการเรียนรู้ เพื่อให้นิสิตจากทุกคณะได้มาแลกเปลี่ยนเรียนรู้กัน
- วิชา ๐๐๓๒๐๐๔ ความเป็นมนุษย์และการเรียนรู้ เป็นวิชาฐานกิจกรรมที่เน้นการเรียนรู้จากภายในจิตใจ โดยใช้กิจกรรมจิตตปัญญาศึกษาเป็นเครื่องมือ ซึ่งต้องใช้ห้องเรียนที่นิสิตสามารถยืน เดิน นั่ง นอน ได้สะดวก (สนใจอ่านต่อที่นี่ครับ)
- กิจกรรมสุนทียสนทนา ที่นิสิตกลุ่มละ ๔ คน หันหน้าหากัน ฟังกันอย่างลึกซึ้ง ตั้งใจ ชื่นชม ไม่ตัดสิน เป็นกิจกรรมที่เราทำกันเป็นปกติในรายวิชานี้
- วิชาปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง สอนเกี่ยวกับความเป็นมาของปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง (ท่านใดสนใจดาวน์โหลดเอกสารประกอบการสอนได้ที่นี่)
- ความพอเพียง คือ ความรู้กับคุณธรรม หากบุคคลใดมีนิสิตแห่งการใช้ความรู้ และอยู่อย่างมีคุณธรรม ก็ถือว่าเป็นบุคคลพอเพียงแล้ว
- ความพอเพียง ถ้าเกิดขึ้นจริง สิ่งที่จะเห็น ก็คือความสมดุลและมีภมูิคุ้มกันพร้อมรับการเปลี่ยนแปลงจากภายนอกได้ หรือก็คือ จะเกิดความยั่งยืนขึ้นนั่นเอง
- ดังนั้น SDGs ก็คือเป้าหมายของการนำ SEP ไปปฏิบัตินั่นเอง
- รายวิชานี้จึงเป็นวิชากำลังสำคัญหลักอย่างหนึ่งของการศึกษาทั่วไป ที่ทุกมหาวิทยาลัยควรจะมี
- ทุก ๆ ปลายภาคเรียน รายวิชานี้ จะมีการจัดเวทีนำเสนอผลงาน ให้นิสิตนำผลงานในโครงการธุรกิจพอเพียงมานำเสนอ ... ซึ่งกำลังพัฒนาต่อไป เป็น "ตลาดนัดพอเพียง" ในไม่ช้านี้
- ลองชมผลงานบางส่วนของนิสิตจากรายวิชานี้ คลิกที่นี่
- วิชาสุดท้ายที่ผมนำเสนอต่อที่ประชุมสัมมนา (ด้วยเวลาจำกัดเพียง ๑๐ นาที) คือ รายวิชาภาวะผู้นำ เป็นวิชาที่จัดการเรียนการสอนแบบ PBL โดยเฉพาะการเขียนโครงการ เราเน้นให้นิสิตเขียนโครงการเป็น และเน้นให้ได้ลงมือปฏิบัติอยู่ในพื้นที่มหาวิทยาลัยเป็นหลัก (ท่านใดสนใจคลิกค้นอ่านได้ที่นี่)
- ตัวอย่างนี้ เป็นโครงการบำเพ็ญประโยชน์ของนิสิตกลุ่มหนึ่ง พวกเขาสร้างโครงการระดมกำลังนิสิตจิตอาสาจากคณะต่าง ๆ มาร่วมกันพัฒนาตลาดน้อย ล้างทำความสะอาดพัดลม ร่วมกับกองอาคารสถานที่
ขณะที่ผมเขียนบันทึกนี้ โลกก็กำลังเปลี่ยนไปอย่างรวดเร็ว แต่อย่างไรก็ไม่น่ากลัวเท่ากับ ความโลภของคนที่เติบโตรวดเร็วกว่า บางอันกลายมาเป็นนโยบายที่กำลังจะถูกใช้ขับเคลื่อนประเทศ ผมมีความเห็นว่า การศึกษาทั่วไป คือความหวังที่จะฉุดรั้งหรือทำลายความโลภและความเห็นแก่ตัวในตน ในคนที่จะเป็นบัณฑิตต่อไปได้ ไม่มากก็คงไม่น้อย .....
ท่านใดที่อ่านมาถึงตรงนี้ อยากจะเป็นเครือข่ายการศึกษาทั่วไป เขตพื้นที่อีสานตอนบน เชิญมาคุยลุยกันทางไลน์ครับ
ท่านใดที่อ่านมาถึงตรงนี้ อยากจะเป็นเครือข่ายการศึกษาทั่วไป เขตพื้นที่อีสานตอนบน เชิญมาคุยลุยกันทางไลน์ครับ
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น